Dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej są opodatkowane z mocy prawa według zasadach określonych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PDOF). Podatek obliczany na tzw. zasadach ogólnych pobiera się od podstawy jego obliczenia według progresywnej skali podatkowej.
Ustawodawca dopuszcza z pewnymi zastrzeżeniami możliwość wyboru innych zasad obliczania i odprowadzania podatku dochodowego, są to:
- formy opodatkowania określone w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym,
- zasady określone w art 30c PDOF.
W dalszej części artykułu zajmiemy się drugą metodą obliczania podatku zwaną podatkiem liniowym. Nazwa ta wynika z faktu, że niezależnie od wysokości dochodu podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczania podatku.
Podatnik wybierający ten sposób opodatkowania obowiązany jest fakt ten zgłosić pisemnie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie do dnia 20 stycznia roku podatkowego. W przypadku, jeżeli podatnik rozpoczyna działalność gospodarczą w trakcie roku pisemne oświadczenie składa, nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.
Wybór sposobu opodatkowania dokonany w oświadczeniu dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowaniu form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Jeżeli podatnik:
- prowadzi działalność gospodarczą samodzielnie i jest wspólnikiem spółki lub spółek niemających osobowości osobowości prawnej,
- jest wspólnikiem spółek niemających osobowości prawnej
wybór sposobu opodatkowania metodą podatku liniowego dotyczy wszystkich form prowadzenia tej działalności, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o PDOF. Nie można więc prowadzić działalności gospodarczej i opłacać od jej dochodów podatek liniowy oraz być wspólnikiem spółki osób fizycznych i opodatkować się z niej na zasadach ogólnych z zastosowaniem skali podatkowej. Wspólnik, który wybierze rozliczenie PIT 36L musi rozliczać wszystkie dochody z działalności gospodarczej na zasadzie podatku liniowego. Możliwe jest jedynie opodatkowanie przychodów w spółce cywilnej lub jawnej według zasad określonych w ustawie o podatku zryczałtowanym, jeżeli tak zadecydowali wspólnicy i w tym celu prowadzą ewidencję przychodów niezbędną dla określenia ryczłyu.
Wśród osób mogących dokonać wyboru metody liniowej dla obliczeń zobowiązań podatkowych znajdują się podatnicy prowadzący działy specjalne produkcji rolnej rozliczający swój dochód na podstawie ksiąg podatkowych lub rachunkowych. Z tej grupy wyłączeni są podatnicy określający zobowiązanie podatkowe na podstawie dochodów wynikających z tabeli rodzajów i rozmiarów działów specjalnych produkcji rolnej oraz norm szacunkowych dochodu rocznego. Oświadczenie o wyborze rozliczenia działów specjalnych w formie podatku liniowego 19% przekazać należy urzędowi skarbowemu do dnia 30 listopada roku poprzedzającego rok podatkowy, a w przypadku podatników rozpoczynających rozliczanie podatku w ciągu roku podatkowego, w terminie siedmiu dni od dnia prowadzenia działów specjalnych.
Przy wyborze zasady opodatkowania podatnik kieruje się przede wszystkim wyborem niższego opodatkowania tych samych dochodów. Przy wyborze metody liniowej musimy brać pod uwagę fakt, że stosując tą metodę nie będzie mógł odliczyć ulg jakie przysługują w przypadku obliczania podatku przy zasadach ogólnych. Nie skorzystamy również z łącznego opodatkowania dochodów małżonków i sposobu opodatkowania przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci. Jedyne wspólne dla obu zasad odliczenia to:
- straty z lat ubiegłych, składki zapłacone na ubezpieczenie społeczne oraz wpłaty na indywidualne kont zabezpieczenia emerytalnego odliczone od dochodu,
- składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% od podstawy i ulga abolicyjna odliczone od podatku dochodowego.
W przykładzie, który przedstawimy poniżej pominiemy powyższe odliczenia z uwagi na nich niewielki wpływ na porównanie różnicy wysokości obliczonych podatków w zależności od zastosowanej metody.
Przykład
Dochód p. Andrzeja z działalność gospodarczej w roku podatkowym 2016 r. przekroczył próg podatkowy i osiągnął wartość 160.000 złotych. Małżonka zajmuje się gospodarstwem domowym i nie osiąga dochodów. Oboje mają dwójkę dzieci. Gdyby rozliczali się łącznie na zasadach ogólnych i uwzględnili ulgę prorodzinną, ich podatek dochodowy wyniósłby:
(160.000 / 2 * 18% - 556,02) * 2 - 1112,04 * 2 = 25.464 złotych
Gdy rozliczał się "liniowo" tj. bez możliwości łącznego opodatkowania małżonków i bez ulg, zapłacił:
160.000 * 19% = 30.400 złotych.
Uwzględniając fakt, że składając oświadczenie o wyborze formy opodatkowania możemy posłużyć się jedynie prognozami co do przyszłych dochodów, niejednokrotnie trudno jest przewidzieć, którą metodę wybrać. Bardzo często naszą decyzje weryfikuje wynik gospodarczy roku i wówczas w roku następnym pozostajemy przy sprawdzonej metodzie lub dokonujemy jej zmiany.
Faktem jest, że osiąganie stosunkowo wysokich dochodów nie nastręcza wątpliwości co do zasadności zastosowania metody liniowejjako znacznie korzystniejszej od metody progresywnej. Na marginesie, metoda liniowa często krytykowana jest przez zwolenników "polityki Janosika".
Przy wyborze zasady opodatkowania bardzo istotną jest wiedza wynikająca z art 9a ust. 3, który dotyczy ograniczenia w stosowaniu metody liniowej. Jeżeli podatnik, który wybrał sposób opodatkowania metodą liniową, uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym - w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania metodą liniową i jest obowiązany do wpłacenia zaliczek od dochodu osiągniętego od początku roku, obliczonych przy zastosowaniu skali podatkowej, oraz odsetek za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek.
Zdarza się, że po zakończeniu roku podatkowego podatnik podatku liniowego oprócz zeznania PIT-36L zmuszony jest do sporządzenia również zeznań np.: PIT-36, PIT-37, PIT-28, PIT-39 lub PIT-16A. Wynika to z faktu, że inne źródła przychodu rozlicza się niezależnie od przychodów z PIT-36L.
Zaznaczyć należy, że ponieważ podatnika podatku liniowego dotyczą ograniczenia w stosowaniu ulg i preferencyjnych metod obliczania podatku to ograniczenia te dotyczą również dochodów uzyskiwanych ze źródeł od których, podatek obliczany jest według skali podatkowej.
Na przykład emeryt prowadzący działalność gospodarczą, który wybierze metodę podatku liniowego nie rozliczy swojego dochodu z emerytury z małżonką, która nie uzyskuje żadnych dochodów. Będzie zobowiązany sporządzić PIT 36L i ewentualnie, lecz niekoniecznie PIT 37, albo potraktuje PIT 40A jako ostateczne rozliczenie podatku od świadczenia emerytalnego sporządzonego przez płatnika jakim jest ZUS.
Podatnik sporządzający zeznanie na formularzu PIT 36L nie musi dodatkowo wypełniać innej deklaracji jeżeli musi ujawnić należności dla skarbu państwa wynikające z:
- podatku z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych w roku 2008,
- niepobranego przez płatnika podatku ryczałtowego od dochodów (przychodów), o których mowa w art. 29, 30 i 30a ustawy o PDOF,
- zryczałtowanego podatku obliczonego od przychodów (dochodów) uzyskanych poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej.
